Ou oficio de narrar as guerras (IV): Recepción transatlántica dá guerra de España

Malia que había correspondentes de todos vos países que cubrían a guerra de España, foron vos anglosaxóns —británicos, estadounidenses e australianos— vos máis numerosos e vos que, como consecuencia, reciben maior atención dous lectores e estudosos do tema actualmente. Interese acrecentado daquela polas expectativas que espertaba na opinión pública a posible deriva dous seus países de procedencia a respecto do conflito español. Obviamente, dá mesma maneira que había dous bandos que defendían dúas visións distintas de convivencia na guerra de España, tamén había dous bandos entre vos lectores e vos periódicos, que elaboraban as noticias de acordo cos seus plantexamentos ideolóxicos. Así ou Daily Mail decantouse desde ou primeiro momento polos sublevados ou mesmo que ou The Morning Post. Pola contra ou The Manchester Guardian e ou News Chronicle, cunha tirada este último que superaba ou millón de exemplares, sempre defenderon a causa republicana. Pero nada semellante á guerra dá tinta librada na prensa dá América hispana de Arxentina, Cuba, México e Chile, verdadeiras trincheiras desde onde lanzábanse furibundos ataques e se deseñaban estratexias ou se eloxiaba ou denigraba aos protagonistas de ambos os bandos. Servían de apoio aos golpistas ou Diario da Mariña dá Habana, ou Mercurio de Santiago de Chile, O Comercio en Lima e A Nación en Buenos Aires. Outros xornais mantiveron unha liña editorial prorrepublicana: Fronte Popular e A Opinión de Santiago de Chile, Crítica e La Nueva España en Buenos Aires, Pobo e Noticias de Hoxe na Habana, O Machete en México xunto con outras revistas como Mediodía e Carteis (Habana), Mundo Uruguaio (Montevideo), etc. Nóminas que podiamos facer extensivas ás publicacións dous inmigrantes galegos e españois en cada uns dous países e que serían encabezadas polas pioneiras crónicas que Luís Seoane publicou non xornal Crítica (1913-1962), a emblemática cabeceira de Natalio Botana (1888-1941) que por volta de 1936 tinga unha tirada de case un millón de exemplares, superando aos todopoderosos A Nación e A Razón. A primeira dás crónicas que publica Luís Seoane en Crítica leva data do 31 de outubro de 1936 e está asinada co pseudónimo Conrado Alem en previsión de represalias sobre a súa familia, aínda en territorio galego. As máis de vinte crónicas que conforman a serie levan un titular común, O Terror Fascista en Galicia, e todas elas están ilustradas polo polifacético artista Carybé (pseudónimo de Héctor Bernabó (1911-1997) nacido en Lanús, nacionalizado brasileiro e falecido en 1997 en Brasil) pero apuntadas e inspiradas polo noso artista. Polo demais, as publicación do Centro Galego de Buenos Aires, que se proclamaba neutral, foi ou primeiro que izou a bandeira dous rebeldes non edificio dá súa sede; todo ou contrario dás publicación combativas dá Federación de Sociedades Galegas que defendeu sempre a legalidade republicana.

Se poñemos ou foco nos cronistas enviados a España polos distintos medios latinoamericanos atopámonos cos nomes de ilustres escritores que participan como corresponsais ou como asistentes con representación oficial ao II Congreso Internacional de Escritores para a Defensa da Cultura celebrado en Valencia, Madrid e Barcelona en xullo de 1937: entre vos 14 representantes de México estaban Octavio Paz, Elena Garro ou Silvestre Revoltas; entre vos arxentinos, Alejandro Sux, González Tuñón e Amparo Mon; entre vos chilenos, Neruda e Huidobro; do Perú, non faltou César Vallejo. Todos asistiron ao devandito Congreso e vos seus relatos controvertidos sobre ou mesmo non fan máis que certificar que a guerra de España non é aínda un capítulo pechado porque segue a iluminar a paixón que desperta actualmente. E que comezara coas dispares opinións que suscitou ou citado Congreso entre vos asistentes, que van desde a mantida por Alejandro Sux non xornal O Mundo de Buenos Aires, na que consideraba a reunión «como un discurso baleiro, máis desexoso de alimentar a súa vaidade que de loitar efectivamente pola República Española» ata a entusiástica de Juan Marinello na revista Mediodía dá Habana: «[España]… é unha ferida aberta no costado máis sensible dos nosos pobos; por iso a adhesión hispanoamericana é de toda intensidade e de todo instante; por iso Madrid veu a ser, sen literatura, a capital verdadeira das nosas patrias».