Traballadores veteranos do porto da Coruña: «Cando entrei por primeira vez na lonxa do Muro, flipei»

Ou Porto dá Coruña está en plena transformación e afronta nos vindeiros anos un cambio de paradigma coa desafectación dúas terreos para usos portuarios, que poderán ser gañados para a cidadanía e teren unha nova vida. Hai traballadores que viviron en primeira persoa, a través do seu oficio, vos cambios non porto, desde que era un espazo aberto para que todos vos veciños ou puidesen percorrer, onde vendíase e descargábase peixe, ao momento actual, onde as zonas de traballo están vedadas ás persoas alleas á Autoridade Portuaria. Veteranos como a presidenta dá Asociación de Subastadores de Peixe e Marisco dá Coruña, Sonia Revert, ou xefe de Salvamento Marítimo do Centro de Control dá Coruña, Roberto Pereira, ou mariñeiro e artista Xosé Iglesias e vos policías portuarios Xabier García e Xosé Lois Fernández Íñiguez contan as súas décadas de traballo nos peiraos dá cidade, vos cambios que sufriron, desde a perda de embarcacións de pesca á chegada dous grandes cruceiros ou á construción dá dársena exterior de punta Langosteira. Por suposto hai moitos máis oficios non porto, algúns deles, como ou de redeiro ou chaboleiro, que se están a perder e outros nos que acumular moitos anos de traballo é complicado pola rotación que hai. Basta con botar un ollo polo porto e escoitar a quen fai dous peiraos ou seu fogar para saber que ou que agora son atracadas baleiros foi, non seu día, un punto de chegada para un barco do que vivían varias familias. «Está Milanuncios cheo de embarcacións galegas», dei Xosé Iglesias, que está vendo cambiar ou mar desde ou Primeiro Villar. «En altura hai mariñeiros, sobre todo indonesios, en baixura hainos de Senegal e peruanos hai, ata, algúns armadores deste país xa na Coruña», explica, xusto ao rematar de faenar. Atrás quedan vos anos nos que entraban non porto oito barcos do Gran Sol nun só día, ademais de todos vos que andaban ao cerco, e as descargas que deixaban a lonxa pequena. A entrada na Unión Europea impuxo restricións á flota, límites e cotas, así que, as mercadorías reducíronse notablemente.

Moitos dous que agora dedícanse a este sector primario cren que non haberá substitución cando eles marchen e que a burocracia que teñen asociada ao seu traballo pode facer que ata eles abandonen antes de tempo.

«Hai anos había oito barcos de Gran Sol ao día, agora entran catro á semana»

Hai 38 anos que Sonia Revert empezou a traballar no Porto da Coruña de man da súa avoa. A súa ilusión era comprarse un coche de segunda man, así que, necesitaba un traballo de verán que, co paso dos meses, converteuse no seu negocio e opción de vida. Revert, que foi presidenta da Asociación de Subastadores de Peixe e Marisco da Coruña, recoñece que non é que lle encantase o traballo no peirao, pero aos 21 anos gañaba para as súas cousas e quedou. Para Revert, os cambios máis grandes que se produciron no seu traballo derivan da dixitalización —obrigatoria tras a pandemia—, da burocracia e da cantidade de mercancía que pasa polas súas mans tras a entrada da Unión Europea. «Antes chegabamos, chegaba o barco, vendiamos, facturabamos e para casa, agora hai que facer moito papelorio», relata Revert. Hai outras que cousas non cambian, como cantar os prezos do peixe a viva voz e paralos dicindo: «meu», algo que, se pode, evita a día de hoxe. Non cambian o frío nin os madrugones, pero, polo menos, agora están baixo cuberta e non á choiva como anos atrás. «Antes apuntábase nun bloc, facturabas a man e agora, apúntase nunha tablet», explica Revert que se tivo que operar das cordas vocais tras case corenta anos de oficio. «Antes vendíase o peixe en caixas de madeira de 30 quilos, algo que agora sanitariamente non está permitido, vendíase ao aire libre, había tanta mercancía que tiñamos que andar por encima das caixas. Agora hai moitas máis medidas sanitarias, hai que acreditar a trazabilidade da mercancía», comenta e recorda que, na lonxa ten que haber «confianza» entre quen vende e quen compra. «Eu teño quen veña detrás cando me xubile, pero moitas casas de venda, moitas pescaderías e barcos van desaparecer por falta de substitución xeracional. «No mar, agora, os salarios son bos, pero é un traballo manual e escravo, non é estar diante dun computador», relata Revert, que se levanta ás tres da mañá e acaba de traballar «cando acaba», sobre media mañá. «Hai 38 anos había oito barcos de Gran Sol diarios, agora hai catro á semana, cando os hai», di Revert, acompañada doutro histórico do porto, Pablo Lemus. A asociación non cella no seu empeño de que se rebaixe o IVE ao peixe para fomentar o seu consumo.

«No verán atendemos máis emerxencias pero de menos entidade que no inverno»

Roberto Pereira é o xefe de Salvamento Marítimo do Centro de Coordinación de Salvamento da Coruña, aínda que naceu en León, toda a súa vida estivo ligada ao mar —xa o seu pai era mariño militar—, primeiro, como estudante na Coruña, despois, como traballador en barcos noruegueses, navegando polo mundo a bordo de petroleiros, gaseros e quimiqueiros. Foi en 1996 cando xa sendo capitán, aprobou a oposición de Salvamento Marítimo e empezou un periplo de varios anos para poder regresar á Coruña onde está de xefe desde 2020. Explica que non hai compañeiros que leven moitos anos aquí porque a torre de control acaba de cumprir trinta e porque é un destino ansiado polos funcionarios, así que, é necesario bregarse en portos máis afastados para poder regresar.

«Cando eu empecei había moi poucas torres de control marítimo, agora hai vinte en toda a costa española e un centro nacional en Madrid», explica Pereira, que viu como as novas tecnoloxías redundaron na seguridade das embarcacións e dos seus tripulantes. Destaca varios puntos crave na historia do porto coruñés, o Prestige, que derivou nun aumento substancial de medios para o Salvamento Marítimo, pasando de catro a once helicópteros; a entrada en funcionamento do porto exterior, que incrementou o tráfico de mercancías e, no últimos cinco anos, o auxe dos cruceiros. No últimos dez anos o gran salto de calidade no Salvamento Marítimo ha vindo da man da tecnoloxía. «Antes cando tiñas un barco navegando podíalo identificar polo radar pero non sabías que barco era se non o chamabas. Agora, cos sistemas electrónicos modernos toda esa información chega aos centros sen falar co barco. Iso achega seguridade», sentenza Pereira, que apunta a que o peor mes para o seu traballo é decembro, porque as intervencións que adoitan facer son máis graves. «No verán atendemos moitas emerxencias, pero adoitan ser de embarcacións deportivas e de pouco perigo, no inverno as intervencións adoitan ser de máis entidade, con pesqueiros ou mercantes», explica Pereira. «Calquera mariscador hoxe en día leva un traxe de neopreno, úsanse moito máis chalecos salvavidas, contan con equipos electrónicos. Mellorouse unha chea», di este veterano do porto.

«Creo que de aquí a dez anos na dársena non vai quedar un barco de pesca»

«Eu, cando entrei na lonxa do Muro por primeira vez, flipei. Viña dá Costa da Morte para estudar na Laboral porque eu quería ser patrón de pesca, aínda que xa tinga decidido que quería dedicarme á baixura, quería probar [e probou catro anos non Gran Sol]. Baixar dá estación de autobuses, pasar por diante do Corte Inglés e, á altura de Bonilla, empezar a ver aquelas antenas tan altas dous barcos de ferro que había antes, para min era un mundo totalmente distinto», recoñece ou mariñeiro e poeta Xosé Iglesias, a bordo do Primeiro Villar, ou barco co que leva navegando 21 anos. Iglesias bota en falta que ou porto estea aberto á cidade, como ou estaba cando o era un rapaz, pero tamén moitas outras cousas, como a falta de substitución xeracional. Lamenta tamén a cantidade de burocracia e de controis aos que están sometidos porque dificulta ou seu día a día.

«Isto cambiou para moi mal, eu creo que agora mesmo na Coruña hai máis inspectores de pesca que mariñeiros. Non ten sentido que un barquiño como ou meu, non que andamos dous e que nunca nos imos facer millonarios porque facemos pesca de subsistencia esteamos nas cotas industriais e que nos obriguen a tirar peixe porque se acabou a cota», relata Iglesias, que dá «grazas á emigración» porque ou seu tripulante é de fóra e, sen o, non tería fácil atopar compañeiro de traballo. «Eu penso que aínda que puxeramos un salario de 3.000 euros ao mes non atopabamos quen nos viñese traballar», explica Iglesias.

«En Europa pensan que un barco de pesca é unha oficina e que vos peixes veñen dándolle a un botón, e non é así, hai que dobrar ou lombo, hai que erguerse moi cedo... Eu creo que de aquí a dez anos non vai quedar na dársena un barco de pesca e quen dei a dársena dei Fisterra, dei Bueu, Moaña, Cangas... Eu penso que a pesca profesional, cando morra a miña xeración, que fomos vos que empezamos desde abaixo cos nosos avós, que nos levaban ás luras, xa non queda nada pero porque fan todo ou posible para que marchemos», recoñece e invita a fixarse nos mostradores dous supermercados. «Case todo é de fóra ou de piscifactoría», apunta. A pesar de todo ou que cambiou ao arredor do seu oficio, ou que segue inalterable é ou xeito de pescar. Faise coma sempre, cos mesmos aparellos e nasas, pero tamén co mesmo esforzo dás xeracións pasado.

«Ou primeiro que aprendías aquí era a andar por enriba dás caixas do peixe»

«Ou primeiro que aprendías aquí era a andar por enriba dás caixas do peixe, porque había tantas que non había por onde pasar. Non entraban na lonxa», explica Xosé Lois Fernández Íñiguez, que entrou a traballar non Porto dá Coruña non ano 1991, primeiro, como peón, dando auga aos barcos, despois, logo de aprobar unha oposición, nas básculas durante oito anos e, non ano 2000, cando se venderon vos guindastres, pasou ao corpo de celadores e gardapeiraos. Coa modificación na lexislación non 2003 tanto o coma outros compañeiros integráronse na Policía Portuaria. Íñiguez viu cambiar moito ou porto porque aínda se lembra de ver vos barcos abarloados non peirao porque non había atracadas dispoñibles para todos, cando non tingan coches para facer ou servizo e era todo a pé. Lembra tamén as leas cando ou bar do porto estaba aberto a toda a cidadanía e se xuntaban vos homes que viñan do mar cos que aínda non rematasen a festa dá fin de semana. «Había días que parecía unha película de Bud Spencer», chancea ou seu compañeiro Xabier García, que leva xa vinte anos como policía portuario e que destaca que a profesión de «celadores e gardapeiraos é unha dás máis antigas a nivel de seguridade, porque existía xa non século XVIII». Aínda que con moitos cambios lexislativos, vos dous axentes concordan en que ou seu traballo ten como obxectivo que as persoas que estean a traballar nas instalacións portuarias ou fagan en condicións de seguridade. «A min ou que máis gústame é que todos vos días son diferentes, pásanme antes oito horas aquí que seis nas básculas. Antes tingamos unha función administrativa, encargabámonos do tema fiscal do peixe, que agora non levamos nada salvo algún control aleatorio.Tingamos que controlar ou peixe que viña e a que prezo vendíase porque a Autoridade Portuaria cobraba ou 2% do valor dá pesca, se ou levaban para fóra tingamos que facer unha guía para que ou puidesen sacar, que xa tinga outra taxa, cobrabamos en efectivo, tingamos que levar vos cartos a casa e faciamos a entrega cada dez días», lembran Íñiguez e García, que deixaron atrás esas tarefas e agora desenvolven outras «parecidas ás que pode ter a Policía Local pero dentro do porto», en tanto que atenden «a seguridade dás persoas e dá circulación», en definitiva, velar porque ou día a día nos peiraos sexa cómodo para todos.

Subscríbeche para seguir lendo