José Manuel Cancela: «Mi sueño es tocar mi música ante el público gallego»

Gallego nacido en Hannover, fillo de emigrantes da provincia da Coruña ­ en Alemaña – o seu pai de Oseira, en Arteixo, e a súa nai de Lareda –, José Manuel Cancela suma cinco premios Emmy polas súas composicións musicais para cine e TV. O seu talento pola música desencadeouse aos sete anos, cando viu a un grupo de gaiteiros durante unhas vacacións en Galicia e foi como «meter un dedo nun enchufe», prendeuse unha chama no seu corazón que nunca se apagou.

Aos poucos meses desa experiencia xa pisaba por primeira vez un escenario tocando a gaita na súa cidade natal e pouco despois iniciaba a súa carreira formativa como pianista, que completou despois en Boston especializándose como músico de xira. Debutou nesta última faceta con Celia Cruz, nun concerto en Bogotá ante cen mil persoas, cando só tiña 23 anos.

Despois de tres anos coa cantante cubana e outros artistas da Fania All Stars, cambiou de rexistro e de escenarios acompañando como instrumentista a artistas como Jennifer López, Marc Anthony, U2 e os Back Street Boys. O atentado contra as Torres Xemelgas o 11 de setembro de 2001 supuxo un xiro na súa carreira: perdeu o voo que tiña de Boston aos Angeles, nun dos avións que impactaron co World Trade Center, e decantouse por probar as súas habilidades de compositor nun traballo que non lle esixise estar 300 días ao ano viaxando.

Así foi como iniciou a súa carreira de compositor para o sector audiovisual nos Angeles, profesión que lle reportou o máximo recoñecemento en Hollywood e a nivel internacional. Aínda así, segue mantendo os seus vínculos con Galicia, onde ten unha casa na Coruña e onde se estreará hoxe a peza que compuxo para o Ourense Filme Festival, unha composición que lle permite, segundo as súas propias palabras, «devolver á miña familia e á miña terra o legado que puxeron en min».

– Vostede é fillo de galegos e naceu en Alemaña. Como e cando naceu a súa vocación pola música?

– Son galego nado en Alemaña. A miña vocación pola música xurdiu aos sete anos, viñera de vacacións a Coruña, e no pobo de Oseiro (en Arteixo), de onde é o meu pai. Vin un grupo de gaitas e aquilo foi como meter o dedo dentro dun enchufe, unha experiencia moi intensa que me espertou as ganas de ser músico. Fíxome tanta ilusión que me puxen moi pesado cos meus pais, quen me levou á rúa Real e compráronme unha gaita de recordo. Ao volver a Hannover, onde nacín e viviamos, fun con ese instrumento de decoración onde ensaiaba o grupo Dávos Ría, que coñecín por compañeiros de clase, coa intención de ser gaiteiro. Foron moi xenerosos en non rirse de min porque aquilo que levaba era un xoguete, non un instrumento de verdade. Dixéronme que podía empezar a tocar coa frauta e ás sete semanas xa tiven a miña primeira actuación como gaiteiro, co meu traxe e unha gaita.

– Loxicamente, os seus pais falaríanlle moito de Galicia en Alemaña. Cando coñeceu Galicia, que impresión causoulle?

– Empecei a ir a Galicia sendo recentemente nado, tiña unha impresión de que era moi bonita, moi verde, moi diferente ao que eu vía en Alemaña, porque Hannover era unha cidade máis ben de cemento e ladrillo.

– Por que lle atraeu tanto un instrumento como a gaita?

– Non sei, o instrumento chegoume realmente á alma, explotou unha chama no meu corazón que case 50 anos máis tarde non puiden apagar.

– Despois de a gaita viñeron outros instrumentos. Como foi esa evolución?

– Despois de esa primeira actuación, os dous profesores de gaita que me ensinaban, Jaime Pardo e Ovidio Quintela, dixéronlles aos meus pais que eu tiña un oído moi bo para a música porque captaba as cousas moi rápido, así que os meus pais propuxéronme estudar piano, díxenlles que si e así empecei a miña carreira como pianista, cumprira os oito anos cando empecei co piano. O meu era unha obsesión absoluta, de feito os meus pais estaban moi preocupados porque eu non quería pegarlle patadas a unha pelota, non quería ir ao cine nin a bailar, só estar no meu cuarto encerrado tocando o piano. Os meus estudos regulares empezaron a resentirse bastante por mor de que eu puña moito interese na música e moi pouco en materias como as matemáticas ou outras materias. Ata que me explicaron que se eu non conseguía sacar adiante os meus estudos non podería estudar música profesionalmente, así que houbo que facer un pouco de esforzo.

– A música na súa casa era vista como unha saída «normal» para o seu futuro profesional ou lles custou aos seus pais asumilo?

– Eu fun o primeiro na miña familia que quixo optar por esta profesión, pero hei de dicir que os meus pais sempre me apoiaron en todo o que puideron para que eu saíse adiante. Tiñan o entendemento de que para que eu puidese triunfar nesta carreira non valía ser bo, senón que tiña que ser moi bo, así que me deron espazo para dedicarme á música e ao instrumento o máximo posible.

– Cando finaliza a súa formación musical en Alemaña, onde ademais realizaba xiras cun grupo de flamenco pop, decide ir especializarse a Estados Unidos, por que?

– O meu profesor de piano díxolles aos meus pais que non podía ensinar nada máis e propúxolles que me enviasen ao Berklee College of Music, en Boston. Enchemos a aplicación, mandamos unha cinta miña tocando ao piano un pouco de jazz e un pouco de clásica, e aceptáronme. Así que en 1994 mudeime a Estados Unidos para estudar a especialidade de músico de xira.

– De súpeto sucede algo e resulta que vostede chega ao grupo de Celia Cruz.

–Foi algo autenticamente incrible. E é gracioso porque hai unha conexión curiosa: cando eu aínda era un bebé e metíanme no tacatá, o meu sitio favorito da casa era estar diante do tocadiscos e escoitar a música, e o disco que máis me gustaba, segundo contáronme os meus pais, era un de Celia Cruz, quen curiosamente, 23 anos despois chegou a ser o meu empleadora. Eu acababa de terminar os estudos en Boston e un compañeiro díxome se lle podía facer o favor de ir a unha proba en Nova York onde necesitaban un pianista, pregunteille que clase de música era e díxome que tropical. Buf, eu non era un experto, tiña un entendemento básico, en Alemaña inculcáranme que podía ler calquera partitura e tocala ao momento, así que fun a Nova York, fixen a proba e ao acabar díxome o director musical: «Ven á miña oficina que hai alguén que che quere falar». Fun e atópome cun home cubano de 2 metros e pico, forte, escuro, que me di se sabía quen era el. Díxenlle que non e respondeume: «Son Pedro Knight», e a min coma se dixéseme calquera outro nome. Díxome que era o marido de Celia Cruz e que o luns ás 8 da mañá quedabamos no aeroporto JFK para saír a Colombia a facer a miña primeira actuación. E así empecei, coñecín a Celia a mesma noite do concerto, no escenario, ante cen mil persoas en Bogotá.

– Canto tempo estivo con ela e por que abandonou ese traballo?

– Estiven tres anos con ela e varias persoas que a rodeaban coa Fania All Star. En 1999 díxome ela: «Gallego, ven acá, eu teño soños máis grandes para ti». Abriume a porta á xente que a levaba a ela e así foi como me mudei aos Angeles a empezar a traballar para moita outra xente.

– E despois fixo de músico de Jennifer López ou Marc Anthony. Estaba vostede na elite da salsa, e de súpeto cambia de rexistro e atopámolo con U2, Janet Jackson e os Back Street Boys. Como é posible a súa capacidade de adaptación a estilos tan diferentes?

– Foi pola preparación que recibín no Berklee College of Music, alí déronme todo o coñecemento e a sabedoría para tocar música moderna, tropical, jazz, clásica ou o que fose.

– De todos eses músicos de quen garda mellor recordo?

–De Celia Cruz, foi para min unha nai, ensinoume o que era ser profesional e o que era ser persoa; que aínda que saibas que es moi bo, non permitas que che mareen os aplausos. Foi a mestra máis grande que tiven na miña carreira.

– Sucede o atentado do 11-S en 2001 e un dos seus efectos foi que dese un xiro á súa carreira aos 28 anos de idade e envorcásese na composición, que ocorreu?

– Tiña un billete de voo para saír o 11-S desde Boston aos Angeles e por unha razón que ata hoxe en día non entendo quedei durmido e non collín o avión. Cando espertei e acendín a televisión non entendía que estaba a pasar, vin imaxes de avións e das Torres Xemelgas, e logo a mensaxe de que a administración determinara que non podía despegar ningún voo de Estados Unidos. Pasei un medo tremendo, aínda que máis medo pasaron os meus porque pensaban que estaba nese avión (o que tiña que coller foi o que se estrelou contra a torre sur, o segundo que impactou contra o World Trade Center ese día, cuxas imaxes se viron en directo). Levoume catro horas e pico poder contactar coa miña casa para dicir que estaba vivo porque as liñas estaban bloqueadas debido á cantidade de chamadas de emerxencia. Pero aquilo foi un antes e un despois, deime conta que tenia que cambiar o rumbo. O meu compañeiro de piso de cando estudaba en Boston estaba a traballar na serie que logo chegou a ser ‘Anatomía de Grey’ e díxome que se lle botaba unha man para algo que estaba a compor para unha publicidade. Fun, observei o que el facía a diario e fascinoume tanto o seu xeito de traballar como a tranquilidade de poder traballar en casa.

– Con todo continúa viaxando moito, cando contactamos co seu representante para facerlle esta entrevista díxonos que estaba en Tokio por traballo.

– Si, pero non tan a miúdo, é que antes eu viaxaba trescentos días ao ano. Agora é bastante común que teña que saír ao estranxeiro para gravar certos temas, depende do que queira o cliente.

– O curioso é que na composición tamén abarca varios estilos. Vese que o seu é non repetirse non?

– Necesito ter que facer cousas novas todos os días e o bo é que a composición para cine e TV ofréceche iso: un día pódome atopar escribindo unha muiñeira e ao día seguinte se cadra teño que compor un réquiem, unha ópera ou o que sexa.

– Algunhas producións nas que ha traballo pondo a súa música foron as series ‘Hannah Montana’, de Miley Cyrus ou ‘Entourage: O séquito’, as películas “Focus: Mestres da estafa”, protagonizada por Will Smith e Margot Robbie, ou ‘Crede’: A lenda de Rocky’, o documental ‘Ala Madrid’ e a serie documental “O último narco’. De cal sente máis satisfeito?

– Eu diría que a de ‘O último narco’ foi a obra da que me sentín máis orgulloso, pois era facerlle a homenaxe ao gran axente da DEA morto en 1965 Enrique Camarena; aí puiden estenderme como compositor, porque o director da serie díxome que confiaba tanto no meu talento que eu podería facer o que sentise que debería ser a música para esa produción, así puiden expresarme libremente e foi unha experiencia moi bonita.

– Como se xestiona gañar cinco premios Emmy? Soñaba con iso?

– Nunca tiven a esperanza de poder chegar a isto, foi casualidade.

– Como é o proceso creativo de compor música para unha produción audiovisual?

– Recibo o capítulo, no caso das series, e adoita ter unha pista de música para darme unha idea do que o cliente ou os produtores teñen en mente para a banda sonora. Entón eu de aí podo deducir varias cousas, como a velocidade da peza, a súa intensidade, se ten que ser alegre ou triste, se ten que ter elementos de horror... A partir de aí, creo a miña propia peza de música para acompañar a imaxe, e a traballo ata que a composición e a imaxe sexan unha, e axude a que che envolvas e pérdasche na historia.

– Cando ve imaxes xa lle veñen automaticamente sons á súa mente?

– Si, coa experiencia que levo acumulada, en moitos casos vexo a imaxe e á segunda vez de vela xa teño a idea da música que necesita para que transmita a emoción que se busca.

– Compuxo unha peza para o Ourense Filme Festival, que precisamente se estrea hoxe no certame, onde ademais galardóanlle cun premio. Intúo que, a pesar de todo o que fixo, leste foi un dos eventos máis emocionantes da súa vida. É así?

– Un pouquiño. Para min é un regreso ás miñas raíces e devolver o legado que a miña familia e a miña terra puxeron en min.

– Ten previsto ter residencia fixa en Galicia?

– Si, a miña parella é galega, temos unha casa na Coruña e creo que talvez chegue un momento en que vivamos entre Os Angeles e Galicia.

– Algo sobre o que non lle preguntou que lle gustaría engadir?

– Gustaríame dicir que se tes un soño, loita por el. É a lección máis grande que aprendín na vida. Trátase de ter a valentía de seguir o teu corazón e loitar polo teu soño, non importa o grande que sexa.

– Cumpríronse todos os seus soños a nivel profesional ou ten algún pendente?

– Teño a ilusión de tocar a miña música diante do público galego. Ese é o meu soño.

Subscríbeche para seguir lendo