El patrimonio de A Coruña aún por proteger: de hórreos a petroglifos

O Goberno local levará ao pleno do xoves da próxima semana unha listaxe de 84 inmobles que quere engadir ao catálogo de elementos patrimoniais protexidos do Plan Xeral de Ordenación Municipal (PXOM), desde fontes ás escaleiras próximas á Palloza, e desde os peiraos das Xubias a edificios singulares de barrios como Vos Mallos, As Atochas, Sacra Familia ou A Falperra. Pero esta proposta de ampliación, que aínda é provisional, deixa fóra a outros inmobles e elementos para os que se propuxo protección en fases anteriores do documento, desde bens arqueolóxicos como os elementos do Viaxe de Visma que levaba auga á cidade á lonxa do Gran Sol.

Catálogo de hórreos

Na ampliación que se está tramitando actualmente quedaron fose estes elementos patrimoniais. De acordo coa documentación municipal, o Concello quere elaborar un «catálogo específico» no que se incluirán os hórreos da cidade para protexer. Xa hai algúns no catálogo vixente, pero o Concello quere «eliminar» os que non cumpren as condicións que establece a lei galega para que sexan considerados como bens patrimoniais e engadir outros».

Viaxe de Visma e antigas capelas

A tramitación da actual modificación remóntase a 2016, e naquel entón estudábase dar protección aos elementos do Viaxe de Visma, o antigo acueducto que levaba auga á cidade. Hai restos en San Pedro de Visma, nos terreos que agora se están urbanizando para construír 3.500 vivendas, e os promotores comprometéronse a respectalos. A documentación municipal sinala que é necesario facer unha «prospección e estudo exhaustivo» do trazado que tiña o Viaxe de Visma, identificando e dando protección á «totalidade» de leste, remitindo a inclusión no catálogo a unha modificación do PXOM «específica do catálogo arqueolóxico».

Tamén estarán nesta modificación tres capelas xa desaparecidas, pero das que quedan xacementos arqueolóxicos: as de San Xoán (quedan algúns restos visibles no polideportivo de Grande Obra), San Roque (entre a rúa do mesmo nome e o Campo dá Leña) e Nosa Señora de Atocha (derrubada en 1927, pero quedan vestixios nunha ruela de Atocha Baixa). Nestes casos, afirma o Concello, hai que «realizar un estudo máis profundo» sobre os restos, elaborar fichas para os xacementos e remitilas á Xunta para que se incorporen ao inventario de xacementos arqueolóxicos de Galicia.

Xacementos do Castrillón e a Torre

Os responsables da promoción Parque de Oza queren construír mil vivendas en seis parcelas entre esta zona verde e O Castrillón (das que 150 serán vivendas sociais municipais), pero na década pasado, un informe municipal apuntou a que había restos arqueolóxicos na zona. A documentación da ampliación do catálogo menciona o «xacemento do Castrillón» e remíteo á futura ampliación do catálogo arqueolóxico, pero unha nova escavación dos promotores non achou restos.

A modificación que promete o Concello tamén incluirán a protección dun petróglifo na península da Torre (non menciona cal, aínda que hai dous identificados en punta Herminia), así como «outro bens que se poidan localizar e documentar nunha prospección arqueolóxica a realizar» na zona do faro romano.

Lonxa do Gran Sol

Situada xunto ao mar na zona da Palloza e con máis de 250 metros de longo, este edificio xa non funciona como mercado de peixe, pero segue empregándose para actividade portuaria O Concello estudou catalogalo, aínda que isto foi cuestionado por Portos do Estado, que en 2019 sinalou que está en servizo para usos portuarios e por tanto non pode haber cambios urbanísticos que «supoñan unha interferencia».

O Concello considera que «debe ser incluído» no catálogo, pero que «o máis lóxico é que se faga mediante a súa incorporación» no plan mestre que contratará Coruña Marítima para reformar os peiraos interiores. Neste proxecto colaboran Porto e Concello, entre outras administracións, pero o texto non estará ata 2027.

Rexeitamento a outros elementos

A ampliación do catálogo non inclúe o edificio da sección de vela e remo do Club do Mar, situado xunto á praia. Un informe do Estado indica que «non é posible a súa catalogación», e a documentación municipal afirma que non ten «significativo valor arquitectónico» nin cumpre os requisitos legais para que se lle considere relevante. Deixáronse fóra, por motivos parecidos, as casas dos números 117 e 119 da avenida de Monelos.

Longa tramitación

A ampliación do catálogo deriva dunha modificación do plan xeral que xa arrincou en 2016, con Marea Atlántica no Goberno local, aínda que os seus contidos fóronse desagregando. En 2021 aprobouse de forma definitiva un cambio do PXOM que incorporou algúns edificios novos ao catálogo, pero deixou fóra a maioría dos que se contemplaron.

Este ano, para «continuar a tramitación» dos elementos que non foron incluídos na aprobación definitiva de 2021, contratouse un estudo técnico que se presentou en agosto. A modificación irá o vindeiro xoves a aprobación provisional, e, se a pasa, aínda deberá recibir informes da Xunta e do Estado e volver a pleno para a aprobación definitiva.